abp prof. dr hab. Józef Życiński

Józef Mirosław Życiński, urodzony 1.09.1948 w Nowej Wsi koło Piotrkowa Trybunalskiego, zmarł 10.02.2011 w Rzymie.

Urodził się w rodzinie pracownika kolei. W latach dzieciństwa przeżył śmierć ojca, a w pierwszych latach kapłaństwa – śmierć matki. W latach młodości doświadczył ubóstwa, jako licealista utrzymywał się z korepetycji dla młodszych kolegów. W 1966 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim.
Po maturze wyróżnić można krakowski okres w biografii Józefa Życińskiego. W latach 1966-1972 odbywał studia w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Częstochowskiej w Krakowie, które później zostało przeniesione do Częstochowy. W Krakowie alumn Życiński zetknął się z działalnością kardynała Karola Wojtyły, ze środowiskiem „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku”. W okresie formacji do kapłaństwa przeżywał reformy wprowadzane w Kościele po Soborze Watykańskim II (1962-1965), obchody milenijne związane z chrztem Polski (1966) oraz zmierzch „małej stabilizacji” gomułkowskiej – protesty studentów i inteligencji (1968) i robotników (1970).

W 1972 otrzymał święcenia kapłańskie i został skierowany do pracy duszpasterskiej w diecezji Częstochowskiej w Wieluniu (1973) i w Gidlach (1973). Następnie odbywał studia specjalistyczne z teologii na Papieskiej Akademii Teologii w Krakowie, gdzie otrzymał doktorat z teologii (1976) oraz z filozofii na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie zwieńczone również doktoratem (1978). W Warszawie zaprzyjaźnił się z poetą księdzem Janem Twardowskim, którego w okresie wakacyjnym zastępował w kościele wizytek. W okresie studiów doktoranckich pracował na stanowisku prefekta Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Częstochowskiej z siedzibą w Krakowie.

Po doktoracie z teologii przebywał w USA, korzystając w latach 1978-1980 ze stypendium naukowego w Katolickim Uniwersytecie Ameryki w Waszyngtonie, nawiązał również kontakty naukowe z pobliskim Uniwersytetem w Maryland. W czasie urlopu naukowego przygotowywał habilitację. W Waszyngtonie poznał Jana Nowaka-Jeziorańskiego, z którym się zaprzyjaźnił.
W 1980 habilituje się na Papieskiej Akademii Teologii (przekształconej później w Uniwersytet Papieski Jana Pawła II) w dziedzinie filozofii i pełni funkcję kierownika Katedry Logiki i Metodologii. W 1981 zostaje mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1988 profesorem nauk humanistycznych. W latach 1982-1985 był prodziekanem, a w latach 1988-1990 dziekanem Wydziału Filozoficznego PAT Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.

Filozoficzna myśl Józefa Życińskiego rozwijała się pod wpływem księdza Kazimierza Kłósaka i księdza Michała Hellera, realizujących program filozofii otwartej na nauki przyrodnicze oraz podejmujących dialog chrześcijaństwa z myślą współczesną. Był studentem księdza Kłósaka, pod jego kierunkiem napisał pracę magisterską i doktorską, współpracował z nim przy pisaniu habilitacji. Z księdzem Hellerem nawiązał bardzo bliską współpracę, która zaowocowała wspólnymi publikacjami, razem otworzyli Ośrodek Studiów Interdyscyplinarnych, przekształcony obecnie w Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych (będący instytucją badawczo-dydaktyczną Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II oraz Centrum Kopernika w Krakowie). W 80. latach XX wieku ksiądz Józef Życiński odbywał kolejne staże naukowo-badawcze w USA.

W 1990 zostaje mianowany biskupem tarnowskim. Posługę biskupią łączył z pracą naukowo-badawczą, co wcale nie było łatwe. W wywiadzie rzece Niewidzialne światło (1998) mówi o trudnościach bycia biskupem profesorem.

„Czas, jaki miałem na osobiste przemyślenia, gwałtownie się skurczył. Przedtem jako profesor mieszkałem w bloku, rzadko przychodziłem na wspólne posiłki, mogłem sam ugotować sobie obiad, kiedy odczuwałem taką potrzebę, potem natomiast wpadłem w zupełnie inny tryb życia. Z każdą grupą musiałem «odsiedzieć» przy stole, musiałem być cierpliwy wobec nudziarzy, nie mogłem im powiedzieć, że ich problemy są pozorowane i żeby nie zawracali mi głowy... Musiałem przyjąć styl, do którego zobowiązuje kościelny savoir-vivre. Dla siebie pozostawały mi okruchy czasu...” (s. 51).

Jako biskup tarnowski przeprowadził pionierską w Polsce komputeryzację kurii biskupiej i seminarium duchownego, założył wydawnictwo Biblos, zbudował seminarium misyjne. Nie przestał publikować, a wśród jego tekstów pojawiają się obok rozpraw i artykułów naukowych coraz częściej eseje oraz felietony, dzięki którym nawiązywał kontakt z wieloma środowiskami intelektualnymi w Polsce.

Po nominacji na arcybiskupa metropolitę lubelskiego odbył ingres do archikatedry lubelskiej 29 czerwca 1997. Okres lubelski trwał prawie 14 lat i charakteryzował się imponującymi dokonaniami na polu duszpasterstwa, nauki oraz kultury na terenie Lubelszczyzny, Polski, a także za granicą.

W okresie lubelskim arcybiskup Józef Życiński stał się jedną z czołowych postaci Kościoła katolickiego w Polsce, cenionym w Watykanie, znanym w licznych krajach w środowiskach katolickich i pozakatolickich.

W Konferencji Episkopatu Polski był członkiem Rady Stałej, członkiem Komisji Episkopatu Polski do spraw Nauki i Wiary, kierował Radą Apostolstwa Świeckich, był organizatorem Katolickiej Agencji Informacyjnej.

Był członkiem dykasterii Stolicy Apostolskiej – Kongregacji do Spraw Wychowania Katolickiego i Papieskiej Rady Kultury. Kilkukrotnie uczestniczył w synodzie biskupów w Rzymie. Był członkiem sekretariatu przygotowującego posynodalną adhortację Jana Pawła II Ecclesia in Europa (2005). Wcześniej uczestniczył w zespole przygotowującym encyklikę Fides et ratio (1998), brał udział w jej oficjalnej prezentacji w Watykanie.

Odwiedzał z posługą duszpasterską jako wykładowca i panelista liczne kraje, wśród nich kilkakrotnie Czechy, Austrię, Niemcy, Belgię, Holandię, Francję, Włochy, Wielką Brytanię, Rosję, USA, Kanadę, Australię, Izrael, posługując się językami: angielskim, francuskim, włoskim, niemieckim i rosyjskim. Gościnnie wykładał w Berkeley, Oxfordzie, University of Notre Dame, Catholic University of America w Waszyngtonie, Catholic University of Australia w Sydney.
W 2000 z okazji Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa przeprowadził w Lublinie w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim I Kongres Kultury Chrześcijańskiej Sacrum i kultura. Chrześcijańskie korzenie przyszłości. Następne kongresy były zwoływane co 4 lata: II Kongres w 2004 Europa wspólnych wartości. Chrześcijańskie inspiracje w budowaniu zjednoczonej Europy, III Kongres w 2008 Godność czy sukces? Kulturowe dylematy współczesności. Nagła śmierć arcybiskupa nastąpiła w trakcie przygotowań do IV Kongresu, który odbył się zgodnie z jego planami w 2012 pod hasłem W poszukiwaniu człowieka w człowieku. Chrześcijańskie korzenie nadziei.

Jego pastoralną posługę w Lublinie cechowało głębokie zaangażowanie na rzecz dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego. W 2000 wspólnie z prawosławnym arcybiskupem lubelsko-chełmskim Ablem napisali list pasterski z okazji Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa. Do czasu przyjścia arcybiskupa Życińskiego do Lublina w lokalnych strukturach kościelnych nie był w ogóle prowadzony dialog katolicko-żydowski, dopiero od 1997 archidiecezja lubelska dołączyła do nielicznych diecezji w Polsce rozwijających dialog katolicko-żydowski w sposób systematyczny, realizując nauczanie Soboru Watykańskiego II oraz papieży Jana Pawła II i Benedykta XVI. W 1998 decyzją arcybiskupa Życińskiego zostało powołane Centrum Dialogu Katolicko-Żydowskiego. W 2001 w Lublinie obchodzono ogólnopolski Dzień Judaizmu, a w latach następnych Dzień Judaizmu był organizowany na skalę lokalną. Oryginalną inicjatywą arcybiskupa Józefa Życińskiego było opłakiwanie Żydów, modlitewne spotkania katolików i żydów w miejscowościach Lubelszczyzny (m.in. Izbica, Piaski, Trawniki, Kazimierz Dolny), w których przed II wojną światową żyły obok siebie społeczności polska i żydowska. Metropolita lubelski aktywnie wspierał starania lubelskich Żydów o odzyskanie budynku dawnej Jesziwy. Dialog międzyreligijny znalazł również wyraz w przyjaznych kontaktach z uchodźcami z Czeczeni, będącymi w większości wyznawcami islamu.

Nawiązując do kulturowego dziedzictwa unii lubelskiej cechującego się duchem współpracy między narodami, religiami i kulturami, w kontekście nowych tendencji integracyjnych w Europie, arcybiskup Życiński powołał w 2001 Centrum Dialogu Wschód-Zachód. Był gorącym orędownikiem akcesji Polski do Unii Europejskiej i jednocześnie wyrażał troskę o to, aby polityczna granica Unii nie stanowiła bariery dla szerszej kulturowej wspólnoty europejskiej, rozumianej jako „Europa dwóch płuc” łącząca tradycję chrześcijaństwa łacińskiego oraz bizantyńskiego. Z okazji 550. rocznicy unii lubelskiej w 2009 wraz z władzami państwowymi, miejskimi i Katolickim Uniwersytetem Jana Pawła II był organizatorem lubelskiego zjazdu prezydentów krajów leżących na terenach I Rzeczypospolitej.
W trosce o formację młodzieży powołał Centrum Duszpasterstwa Młodzieży, wspierał ponadto działalność Centrum Wolontariatu. W ramach obchodów Dnia Świętości Życia zainicjował Marsz Życia ulicami Lublina, promujący kulturę życia wśród młodzieży. W trosce o uzależnionych był współzałożycielem ośrodka „Agape”.

Jako arcybiskup metropolita lubelski pełnił funkcję Wielkiego Kanclerza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Został również zatrudniony od 1997 na Wydziale Filozofii, na którym została utworzona Katedra Relacji Między Nauką a Wiarą – był pierwszym kierownikiem. Po śmierci Jana Pawła II w 2005 gościł co roku w Lublinie uczestników słynnych papieskich konwersatoriów przyrodników, jakie wcześniej odbywały się w Castel Gandolfo w okresie papieskich wakacji.

W celu integracji lubelskich środowisk naukowych powołał w 1998 Duszpasterstwo Ludzi Nauki. Wspierał ponadto rozwój duszpasterstw akademickich działających przy wszystkich uczelniach lubelskich. Był członkiem Europejskiej Akademii Nauki i Sztuki w Salzburgu, Rosyjskiej Akademii Nauk Przyrodniczych, Rady Naukowej Fundacji Templetona, Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej Państwowej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, współpracował z Obserwatorium Watykańskim. Był doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie i Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Jest autorem kilkudziesięciu książek i kilkuset artykułów opublikowanych w różnych językach.
Najważniejsze publikacje naukowe: Wszechświat i filozofia. Szkice z filozofii i filozofii nauki (z M. Hellerem), Kraków 1980; Drogi myślących (z M. Hellerem), Kraków 1983; Język i metoda, Kraków 1983; Teizm i filozofia analityczna, t. 1 i 2, Kraków 1985-1988; The Structure of the Matascientific Revolution, Tucson 1987; Głębia bytu, Poznań 1988; Wszechświat – maszyna czy myśl, Kraków 1988; W kręgu nauki i wiary, Kalwaria 1989; Dylematy ewolucji (z M. Hellerem), Kraków 1990; Medytacje sokratejskie, Lublin 1990; Three Cultures. Science, the Humanities and Religious Values,Tucson 1990; Trzy kultury. Nauki przyrodnicze, humanistyka i myśl chrześcijańska, Poznań 1990; Bóg Abrahama i Whiteheada, Tarnów 1992; Ułaskawianie natury, Kraków 1992; Granice racjonalności. Eseje z filozofii nauk, Warszawa 1993; Elementy filozofii nauk, Tarnów 1996; Europejska wspólnota ducha. Zjednoczona Europa w nauczaniu Jana Pawła II, Warszawa 1998, Inspiracje chrześcijańskie w powstaniu nauki nowożytnej, Lublin 2000; Bóg postmodernistów. Wielkie pytania filozofii we współczesnej krytyce moderny, Lublin 2001; Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin 2002; Wszechświat emergentny. Bóg w ewolucji przyrody, Lublin 2009; Bóg i stworzenie. Zarys teorii ewolucji, Lublin, 2011, Transcendencja i naturalizm, Kraków 2014.
Zbiory esejów i felietonów: Na zachód od domu niewoli, Poznań 1997; Pięć dialogów (z G. Herlingiem-Grudzińskim), Warszawa 1999; Wartości w eterze, Lublin 1999; Kuszenie Pana Cogito, Lublin 2000; Pożegnanie z Nazaretem, Lublin 2000; Pan Cogito czy Mr Tarzan?, Lublin 2001; Listy do Nikodema i teksty wojenne, Lublin 2003; Od Manhattanu do Emaus, Lublin 2003; Wiara wątpiących, Kraków 2003; Odyseusz czy playboy? Kulturowa odyseja człowieka, Kraków 2005; Okruchy słowa, Warszawa 2005; Okruchy nadziei, Lublin 2008.
Wywiady rzeki: Niewidzialne światło. Z abp. Józefem Życińskim rozmawiają Dorota Zańko i Jarosław Gowin, Kraków 1998; Świat musi mieć sens. Przerwana rozmowa arcybiskupa Józefa Życińskiego i Aleksandry Klich, Warszawa 2012.

(ks. Alfred Marek Wierzbicki, Biogram abp Józefa Życińskiego [w:] Szeroko otwierał drzwi Kościoła, Wydawnictwo „Gaudium”, Lublin 2016)

Autor zdjęcia: Ryszard Hołubowicz, J-zycinski (cropped), CC BY-SA 3.0

partnerzy i patroni

Wydawnictwo

Księgarnia

Drukarnia

Ta strona korzysta z plików cookie. Używając tej strony wyrażasz zgodę na używanie plików cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami Twojej przeglądarki. Możesz dowiedzieć się więcej w jakim celu są używane oraz o zmianie ustawień przeglądarki. Kliknij tutaj »
zamknij
Youtube
Twitter
instagram